Αριστερή Ανασύνθεση

Συντονιστικό Τομέα Εργαζομένων

29/1/2021

Για το ζήτημα της τηλεργασίας

Η τηλεργασία ως μορφή εργασίας υπάρχει παγκοσμίως εδώ και 25 χρόνια. Είχε παρουσιαστεί από το κεφάλαιο σαν πρόοδος συμπληρωματικά με έναν κόσμο παγκοσμιοποιημένο στον οποίο δεν έχει σημασία που μένεις αφού η τεχνολογία σου δίνει τη δυνατότητα να απολαμβάνεις τις ίδιες ευκαιρίες. Πήγαινε πακέτο με την τηλεκπαίδευση, την τηλε-ιατρική και άλλες τηλε-υπηρεσίες. Το όραμα δεν ήταν τεχνικά δυνατό τη δεκαετία του '90: οι υποδομές του ίντερνετ ήταν ακόμα νηπιακές, ο παγκόσμιος ιστός μόλις είχε φτιαχτεί, οι εμπορικές χρήσεις του διαδικτύου ήταν ελάχιστες, η ηλεκτρονική ασφάλεια των συναλλαγών ήταν μια άγνωστη φράση. Σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα τεχνικά προβλήματα έχουν λυθεί σε μεγάλο βαθμό. Εκτός από αυτό, ολόκληροι τομείς της ζωής και της οικονομίας έχουν υποστεί ψηφιακό μετασχηματισμό εδώ και αρκετά χρόνια.

Με αφορμή την πανδημία και με σκοπό να περιοριστούν οι κοινωνικές επαφές και η διάδοση του ιού, η τηλεργασία εφαρμόστηκε σε μεγάλο βαθμό ως μέτρο για την καταπολέμηση του. Πέρα από μία πρωτόγνωρη κατάσταση και εμπειρία για ένα μεγάλο σύνολο εργαζομένων, ανέκυψαν και μία σειρά από ερωτήματα για την φύση αυτής της μορφής εργασίας. Χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης τα ειδικά χαρακτηριστικά, οι κίνδυνοι και οι δυνατότητες για τους εργαζόμενους σε μια πιθανή μονιμοποίηση της.

Α. ΟΡΙΣΜΟΣ_ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ:

‘’Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης ή/και εκτέλεσης εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία η οποία θα μπορούσε να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται, σε τακτική βάση, εκτός αυτών των εγκαταστάσεων’’.

Ο ορισμός αποτυπώνεται στην ευρωπαϊκή συμφωνία πλαίσιο για την τηλεργασία, υιοθετήθηκε έπειτα στην Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που υπάρχει αναφορά σε αυτή τη μορφή εργασίας. Ήδη από το 1998 στο Νόμο 2639, γίνεται αναφορά και περιγράφεται για πρώτη φορά ως ειδική μορφή απασχόλησης και ορίζεται με ξεκάθαρο τρόπο ότι αποτελεί εξαρτημένη σχέση εργασίας δεδομένου κάποιων συνθηκών.

Η τηλεργασία μπορεί να παρέχεται από το σπίτι του τηλεργαζομένου (κατ’ οίκον τηλεργασία/homebased telework) ή από προσωρινούς χώρους εργασίας κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών του (κινητή τηλεργασία/mobile telework), είτε από ειδικά οργανωμένους χώρους γραφείων για εργαζόμενους/ες διαφορετικών εταιριών (τηλεργασία από τηλεκέντρο/telecentre).

Αναλυτικότερα, παρακάτω δίνεται μία ιστορική αναδρομή συνδεδεμένη με το νομοθετικό περιεχόμενο που ενσωμάτωσε την τηλεργασία. Παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα η νομοθεσία θεωρείται ημιτελής γιατί η μορφή δεν περιγράφεται με έναν ολοκληρωμένο τρόπο, ακόμα και στο ελληνικό εργατικό δίκαιο δεν γίνονται αναφορές για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εφαρμόζεται προς το παρόν.

Ø1998: Με το Νόμο 2639 γίνεται απλή αναφορά στην τηλεργασία ως ειδική μορφή εργασίας που αποτελεί εξαρτημένη σχέση αρκεί η χρονική διάρκεια αυτής να είναι άνω των 9 συνεχόμενων μηνών. Συγκεκριμένα στο άρθρο 1 αναφέρεται ότι «Η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και απασχολούμενου για παροχή υπηρεσιών ή έργου, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, ιδίως στις περιπτώσεις αμοιβής κατά μονάδα εργασίας (φασόν),τηλεργασίας,κατ`οίκον απασχόλησης,τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες».

Ø2002: Με την υπογραφή της συμφωνίας – πλαισίου για την τηλεργασία που δεν αποτέλεσε ποτέ οδηγία αλλά μία προσπάθεια κατευθυντήριας γραμμής υιοθέτησης αυτής από τα κράτη μέλη της ΕΕ, ξεκίνησε η επίσημη συζήτηση/εφαρμογή στη βάση ενός γενικόλογου πλαισίου χωρίς συγκεκριμένες ρυθμίσεις αναγνωρίζοντας τον ελλειμματικό χαρακτήρα αυτής.

Ø2006: Το γενικόλογο πλαίσιο συμφωνίας υιοθέτησε και η Ελλάδα με την υπογραφή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας στο οποίο αναγνωρίζεται ο οικειοθελής χαρακτήρας της τηλεργασίας, οι ιδιαίτερες συνθήκες απασχόλησης καθώς και η αναγκαιότητα ειδικών συμπληρωματικών συλλογικών ή ατομικών συμβάσεων. Αναφέρεται στην προστασία των προσωπικών δεδομένων καθώς και στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής του/της τηλεργαζόμενου/ης και στην ευθύνη του εργοδότη όσον αφορά τον εξοπλισμό. Αναδεικνύεται ηυγεία και η ασφάλεια ακόμα και στον προσωπικό χώρο, ορίζεται ο/η τηλεργαζόμενος/η υπεύθυνος/η για την οργάνωση του χρόνου εργασίας πάντα στα πλαίσια των συλλογικών συμβάσεων και των κανονισμών που διέπουν την επιχείρηση και συμμερίζεται την ίση μεταχείριση στην πρόσβαση της κατάρτισης και στην επαγγελματική εξέλιξη σε σύγκριση με τους/τις εργαζόμενους/ες που έχουν σταθερή έδρα την επιχείρηση. Τέλος αναγνωρίζονται τα συλλογικά δικαιώματα του/της τηλεργαζόμενου/ης τα οποία είναι ίδια με τους εργαζόμενους στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης κι εκφράζονται από τους ίδιους εκπροσώπους.

Ø2010: Με το Νόμο 3846 για πρώτη φορά η προσέγγιση στην τηλεργασία δε γίνεται μέσω μίας γενικής παραδοχής του ελλειμματικού χαρακτήρα των ρυθμίσεων που τη διέπουν αλλά πραγματοποιείται μία προσπάθεια εξειδίκευσης των υφιστάμενων κατευθύνσεων. Ως εκ τούτου, δίνονται σαφείς υποχρεώσεις σχετικά με το περιεχόμενο της σύμβασης όπως οργανόγραμμα εταιρείας, περιγραφή καθηκόντων, τρόπος υπολογισμού αμοιβής και μέτρησης του χρόνου εργασίας, αποκατάσταση του κόστους από τον εργοδότη που σχετίζεται με βλάβες του εξοπλισμού και τα χρονικά όρια της τηλετοιμότητας, αν υφίσταται. Επίσης, ορίζεται μία δοκιμαστική περίοδος λειτουργίας τριών μηνών σε περίπτωση που υπάρχει μετατροπή από κανονική εργασία σε τηλεργασία με αμφότερο δικαίωμα επιστροφής στην αρχική μορφή. Βασικό για τα συνδικαλιστικά δικαιώματα του/της εργαζόμενης είναι η υποχρέωση του εργοδότη να κοινοποιήσει τα στοιχεία επικοινωνίας του εκπροσώπου των εργαζομένων του επιχειρησιακού σωματείου εντός δύο μηνών από την υπογραφή της σύμβασης.

Ø2020: Στην Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου στις 11/3/2020 δίνεται η δυνατότηταμονομερούςεπιβολής από τον εργοδότη της τηλεργασίας λόγω των έκτακτων μέτρων σε αντίθεση με το άρθρο 5 του Ν. 3846/10 στον οποίο καθίσταται υποχρεωτική η συμφωνία (συμβάσεως) μεταξύ εργοδότη και μισθωτού.

Στον ίδιο χρόνο, έκτακτα μέτρα που ορίζουν το ποσοστό τηλεργασίας σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα της τάξεως του 60% λόγω της πανδημίας αναδεικνύουν την τηλεργασία ως την κυρίαρχη μορφή εργασίας που ήρθε για να προστεθεί και να κυριαρχήσει στις μορφές ελαστικής και επισφαλής απασχόλησης. Γίνεται όμως λόγος για αλλαγή στο τοπίο των μορφών απασχόλησης ή μήπως και στο μοντέλο του/της εργαζομένου/νης;

Β. ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ – ΚΛΑΔΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Η τηλεργασία δεν είναι εφικτό να εφαρμοστείσε όλους τους κλάδους απασχόλησης. To εύρος της εφαρμογής της ως μορφή απασχόλησης είναι άμεσα εξαρτημένο με την ψηφιακή ωριμότητα που εμφανίζεται στο παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας όσο και στο λειτουργικό μοντέλο μίας επιχείρησης.

Στην Ελλάδα οι κλάδοι υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι δραστηριότητες προγραμματισμούηλεκτρονικών υπολογιστών, οι δραστηριότητες υπηρεσιών και πληροφορίας, η επιστημονική έρευνα και ανάπτυξη, η κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών απασχολούν κυρίως επαγγελματίες, υπάλληλους γραφείου και τεχνικούς και δευτερευόντως ανώτερα διοικητικά στελέχη και απασχολουμένους στην παροχή υπηρεσιών, ενώ η παρουσία ανειδίκευτων εργατών είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.Κατά την τελευταία δεκαετία, οι κλάδοι αυτοί γνώρισαν ιδιαίτερα μεγάλη άνθηση, αυξήθηκε σημαντικά το ανθρώπινο δυναμικό τους, παρουσίασαν σταθερό ρυθμό αύξησης ενώ η προσφορά και ζήτηση εργασίας παρέμειναν σε ικανοποιητικά επίπεδα διατηρώντας την ανεργία σε χαμηλά ποσοστά. Απασχολούν κατά βάση εξειδικευμένο προσωπικό με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο γεγονός το οποίο συμβαδίζει και με την άνοδο του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσμού και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει μία τάση απορρόφησης του εργατικού δυναμικού σε αυτούς τους κλάδους.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η εφαρμογή της τηλεργασίας στους κλάδους αυτούς, πολύ πριν γίνει υποχρεωτική ως μορφή έκτακτης ανάγκης λόγω καταπολέμησης του κορωνοϊού, δεν είναι καθόλου τυχαία. Η αναγκαία αναπτυγμένη ψηφιακή ωριμότητα στους κλάδους υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης καθιστά την εφαρμογή της τηλεργασίας εφικτή και υλοποιήσιμη. Παράλληλα, η ένταξή της με ένα πιο καθοριστικό τρόπο στη σφαίρα των επισφαλών και ελαστικών σχέσεων εργασίας αποτελεί προεόρτια μίας συνολικής κατεύθυνσης, ένα πειραματικό στάδιο το οποίο με έξυπνο τρόπο υλοποιήθηκε κάτω από τον προαιρετικό χαρακτήρα και τον περιορισμένο χρόνο της εφαρμογής της.

Αδιαμφησβήτητα,αποτελεί μιας μεγάλης κλίμακας ποιοτική αλλαγή, ειδικά κατόπιν τηςεπιβολής της εν μέσω πανδημίαςστους κλάδους υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης, γιατί αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή της είναι εφικτή με σημαντικό κέρδος για τις επιχειρήσεις. Σίγουρα χρειάζεται χρόνος καθώς η τηλεργασία είναι μια τεχνική αλλαγή που απαιτεί ταυτόχρονα και ριζική αλλαγή στην οργάνωση της εργασίας παρόλο που ήδη έχουν γίνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.Προκύπτουν όμως και αντιφάσεις που βρίσκονται στον πυρήνα της επέκτασης της τηλεργασίας με δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος άξονας είναι η αποσύνδεση του τόπου εργασίας από την έδρα της εταιρίας, η οποίαβραχυπρόθεσμα θα πιέσει τους μισθούς προς τα πάνω για τους κλάδους που είναι εκτεθειμένοι σε διεθνείς αγορές εργασίας. Μακροπρόθεσμα όμως, στη βάση της διεθνοποίησης της οικονομίας, οι μισθοί θα πιεστούν προς τα κάτω και όχι μόνο στην εγχώρια οικονομία αλλά στη διεθνή συμπαρασύροντας με αυτόν τον τρόπο σε μία γενική μείωση των μισθών λόγω ανταγωνιστικότητας του εργατικού δυναμικού. Ο δεύτερος άξονας είναι η υιοθέτηση νέων τρόπων μάνατζμεντ από πλευράς των επιχειρήσεων, γεγονός το οποίο θα επηρεάσει και κυρίως θα ενισχύσει τις πολυεθνικές εταιρείες έναντι των μικρότερων επιχειρήσεων.

Όπως αναφέρθηκε, η ψηφιακή ωριμότητα είναι δείκτης της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής της τηλεργασίας και ως εκ τούτου οι κλάδοι που υστερούν σε αυτή είναι λογικό να απέχουν ή να έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην εφαρμογή της. Συγκεκριμένα, στους κλάδους χαμηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης όπως βιομηχανίες, χαρτοποιία, ύδρευση, συλλογή και επεξεργασία λυμάτων και αποβλήτων, κλωστοϋφαντουργία, βιομηχανία τροφίμων και ποτών, στους κλάδους μέσης προς χαμηλής όπως παραγωγή και κατασκευή προϊόντων από μέταλλο, πλαστικό, πετρέλαιο καθώς και στους κλάδους αγροτικών προϊόντων και πρώτων υλών όπως γεωργία, δασοκομία, αλιεία, ορυχεία και λατομεία στους οποίους έχει παρατηρηθεί εμφανής μείωση της απασχόλησης την τελευταία δεκαετία, η εφαρμογή της τηλεργασίας είναι πολύ περιορισμένη.

Γ. ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ – ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ

Στον τριτογενή τομέα και συγκεκριμένα στους κλάδους όπου είναι αναγκαία η φυσική παρουσία για την παροχή υπηρεσιών η εφαρμογή της τηλεργασίας είναι σχεδόν ανέφικτη. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα είναι ο κλάδος του τουρισμού, του επισιτισμού καθώς και του πολιτισμού στους οποίους η εφαρμογή της τηλεργασίας δεν καθίσταται δυνατή. Είναι οι κλάδοι οι οποίοι πλήττονται άμεσα λόγω αναστολής λειτουργίας και μείωσης της προσέλευσης κι έχουν υποστεί πλήγμα κατά τη διάρκεια της έξαρσης του κορωνοιού. Παρόλα αυτά, είναι οι κλάδοι εκείνοι που δε θα αναμετρηθούν και με το ερώτημα της τηλεργασίας την επόμενη ημέρα παρόλο που αναμετριούνται καθημερινά με την επισφάλεια και την ανασφάλεια λόγω των όρων εργασίας τους.

Ο κλάδος του εμπορίου λόγω των διαδικτυακών υπηρεσιών έχει καταφέρει να ελέγξει τη ζημία και σε πολλές περιπτώσεις να έχει τζίρους πολύ μεγαλύτερους από αντίστοιχες περιόδους. Η εφαρμογή της τηλεργασίας μπορεί να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις τεχνικής υποστήριξης και υλοποίησης ηλεκτρονικών παραγγελιών ενώ η φυσική παρουσία των πωλητών/πωλητριών δε μπορεί να αντικατασταθεί.

Οι Δημόσιες Υπηρεσίες βρέθηκαν απροετοίμαστες μπροστά στην πανδημία και στην ηλεκτρονική εξυπηρέτηση. Η ψηφιοποίηση τηςπληροφορίας σε πολλές περιπτώσεις έγινε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ενώ η αδυναμία του κράτους να παρέχει τις αντίστοιχες υπηρεσίες είχε ως αποτέλεσμα την παράταση καταληκτικών ημερομηνιών. Στο δημόσιο τομέα η τηλεργασία είναι εφικτή παρόλα αυτά είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο κυρίως λόγω υψηλής γραφειοκρατίας. Κι ενώ η ψηφιοποίηση του ελληνικού δημοσίου προχωράει σχετικά γοργά , αυτό δε σημαίνει ότι η υιοθέτηση της τηλεργασίας μπορεί να πραγματοποιηθεί με τον ίδιο ρυθμό. Στο δημόσιο η εφαρμογή της θα πρέπει να ξεπεράσει και άλλους σκοπέλους όπως την έλλειψη υποδομών, την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού με τεχνικό υπόβαθρο, τη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων.

Ο κλάδος της εκπαίδευσης μέσω ειδικών πλατφορμών που εφαρμόστηκαν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ακόμα και με τεχνικά προβλήματα αποτέλεσε το μοναδικό κλάδο στον οποίο η εφαρμογή της τηλεργασίας υλοποιήθηκε στο μέγιστο βαθμό μέσω της πανδημίας. Παρόλα αυτά, η εφαρμογή της τουλάχιστον μέχρι την 6^η δημοτικού δημιούργησε απαιτητικές υποχρεώσεις από μεριάς του κράτους σχετικά με τη φύλαξη των παιδιών γεγονός που επιλύθηκε εις βάρος των γονέων σε μία αναγκαία συνθήκη παράλληλης εργασίας και φροντίδας παιδιών. Εν τούτοις, δεν είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζεται. Το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο είναι από τις πρώτες μορφές υλοποίησης της τηλεκπαίδευσης ενώ ακολουθούν τα webinar ως μέρος της δια βίου εκπαίδευσης..

Όπως παρουσιάστηκε παραπάνω η τηλεργασία δεν είναι εφικτό να εφαρμοστεί σε όλους τους κλάδους και τους τομείς της οικονομίας λόγω της διαφορετικής ψηφιακής ωριμότητας σε κάποιους καθώς και της υποχρεωτικής προσωπικής επαφής ή ανθρώπινης παρουσίας σε κάποιους άλλους. Η εφαρμογή της κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει καταφέρει να μετατρέψει έναν ‘ουδέτερο’ ιό σε ένα ιό ο οποίος βάλλει περισσότερο τους λιγότερο καταρτισμένους και αποτελεί δούρειο ίππο για διάφορες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις.Η έλλειψη κατάλληλων μέτρων για την προστασία των εργαζόμενων που είναι μία διαπίστωση για όλους τους κλάδους, καθιστά τους τηλεργαζόμενους προνομιούχους σε σχέση με την έκθεσή τους στον ιό.

Δ. ΑΡΝΗΤΙΚΑ

Από την πλευρά των επιπτώσεων στον εργαζόμενο, κάποια στοιχεία που πρέπει να κρατάμε μετά την εμπειρία των τελευταίων 8 μηνών, που αφορούν γενικά την τηλεργασία, κυρίως από το πως την είδαμε στην πράξη:

•Κατάργηση διάκρισης ανάμεσα στον εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο, ειδικότερα σε ένα κλάδο που μεγάλο κομμάτι είναι και προ-πανδημίας σε καθεστώς on-call/standby.

•Αύξηση της εντατικοποίησης της εργασίας, ειδικότερα από την στιγμή που δεν μπορεί με την ίδια ευκολία ο εργαζόμενος από το σπίτι του να αντισταθεί στον αυξανόμενο φόρτο.

•Απομόνωση του εργαζόμενου από το χώρο εργασίας κι από τους συναδέλφους του. Πέρα από την αποσυλλογικοποίηση/εξατομίκευση που μειώνει την δυνατότητα συνδικαλιστικών διεκδικήσεων, προκύπτουν και σημαντικά ζητήματα κοινωνικοποίησης των εργαζομένων.

•Η σύγχυση του εργασιακού χώρου με το χώρο ξεκούρασης και η εισβολή της εργασίας στον προσωπικό χώρο έχουν ήδη επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση των εργαζομένων.

•Μερική απώλεια μεταφοράς της γνώσης στην εργασία λόγω της έλλειψης επικοινωνίας και ανάδρασης με τους συναδέλφους.

•Εισαγωγή μεθόδων επιτήρησης των εργαζομένων (κάμερες, παρακολούθηση υπολογιστή και άλλες μορφές ελέγχου της απόδοσης).

•Ενώ ο εργοδότης μειώνει τα λειτουργικά του κόστη, οι εργαζόμενοι επωμίζονται το κόστος και τις ανάγκες της εργασίας τους (τεχνικό εξοπλισμό, ίντερνετ, φωτισμός, ανατομική καρέκλα, θέρμανση κλπ).

•Ο εργαζόμενος βρίσκεται ακόμα πιο εκτεθειμένος σε προβλήματα υγείας, όπως μυοσκελετικά, νοητική και οπτική κόπωση, που δεν αναγνωρίζονται πλέον και σαν επαγγελματικές ασθένειες.

•Δεν υπάρχουν συνθήκες υγείας και ασφάλειας και αποποιούνται οι εταιρείες την ευθύνη για ότι προκύψει στην υγεία των εργαζομένων μέσα στην βάρδια. Υπάρχει περιστατικό με θάνατο εργαζόμενου στην Vodafone που μπορεί άμα δούλευε στο γραφείο να το είχαν προλάβει.

•Οι εργαζόμενοι γονείς πιέζονται ακόμα περισσότερο, από την στιγμή που παράλληλα με την δουλειά είχαν την ίδια στιγμή να φροντίσουν μικρά παιδιά και ηλικιωμένους.

•Αξιοποίηση της ως μέσο καταπάτησης αργιών και άδειας. Σε περιπτώσεις συνδυάστηκε με την αναστολή της εργασίας, εντείνοντας το φαινόμενο της μαύρης- αδήλωτης εργασίας.

•Τα προσωπικά δεδομένα πελατών και εργαζομένων δεν διαφυλάσσονται, και πέφτει παραπάνω ευθύνη στους εργαζόμενους

•Η τηλεργασία, ως ευέλικτη μορφή που συνδυάζεται με τις άλλες μορφές υποαπασχόλησης, χτυπά τη σταθερή και μόνιμη δουλειά με δικαιώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το δημόσιο στο οποίο οι θέσεις εργασίας όσων συνταξιοδοτούνται που κάλυπταν πάγιες και διαρκείς ανάγκες θα καλύπτονται από ιδιωτικούς φορείς.

•Υποβάθμιση της ποιότητας των Δημόσιων αγαθών που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι. Η τηλεκπαίδευση ή η τηλειατρική στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσίας από τις αντίστοιχες δια ζώσης.Αναίρεση της υποχρέωσης του κράτους να παρέχει πρόσβαση σε Δημόσια Αγαθά.

Ε. ΘΕΤΙΚΑ

Αν και οι αρνητικές συνέπειες της εφαρμογής της τηλεργασίας δε χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης, οι θετικές αποχρώσεις της όμως μπορούν να παρουσιαστούν από δύο οπτικές τις οποίες θα πρέπει να παρουσιάσουμε για να ορίσουμε τελικά τον τρόπο με τον οποίο η εμπειρία της τηλεργασίας θα μπορούσε να λειτουργήσει υπερ του/της εργαζόμενου/ης και όχι εναντίον του/της. Παράμετροι που συνυπολογίζουν την έλλειψη νομοθετικών ρυθμίσεων και σκοπό έχουν να μετατοπίσουν τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας σε ένα διαφορετικό επίπεδο αιτημάτων, καθολικά εφαρμοστέων σε όλους τους κλάδους της οικονομίας.

Χρήσιμη παράμετρος για την ανάλυση είναι ο χρόνος εφαρμογής της τηλεργασίας. Όπως αναλύθηκε η αναφορά της ως τρόπος απασχόλησης αριθμεί αρκετά χρόνια, η επί της ουσίαςεφαρμογή της όμως προέκυψε ως αναγκαιότητα εν μέσω πανδημίας αλλά ως μορφή απασχόλησης προβλέπεται να παραμείνει και για τα επόμενα χρόνια. Αν λάβουμε υπόψη ότι μέσα στην πανδημία η εφαρμογή της ήταν κι ένα crash test για την οργάνωση των εταιρειών καιτην αντίληψη των απαιτήσεων της, δεν είναι καθόλου απίθανο, την επόμενη ημέρα της πανδημίας να δούμε εταιρείες να συνεχίζουν με καθολικό τρόπο την εφαρμογή της τηλεργασίας.

Δεύτερη παράμετρος είναι ο τρόπος εφαρμογής της. Ενώ ξεκίνησε ως ένας εν δυνάμει εναλλακτικός τρόπος απασχόλησης που λόγω των τεχνολογικών αδυναμιών δεν ήταν εφικτός, παρόλα αυτά εξασφαλιζόταν η συγκατάθεση και των δύο μερών για την υλοποίηση της σύμβασης. Εν μέσω πανδημίας αποτέλεσε μονομερής υλοποίηση από την πλευρά του εργοδότη, ενώ προβλέπεται να αποτελέσει μία μορφή απασχόλησης με κοινή συμφωνία αλλά με κατά βάση υποχρεωτικότητα από την πλευρά του/της εργαζόμενου/ης αν θέλει τη δουλειά όπως αντίστοιχα συνέβη και με τα μπλοκάκια.

Τρίτη παράμετρος είναι ο τόπος εφαρμογής της. Η αποσύνδεση του τόπου εργασίας από την έδρα της εταιρείας δημιουργεί ένα κενό σε ένα από τα βασικά κριτήρια τεκμηρίωσης της εξαρτημένης σχέσης εργασίας. Επίσης, όταν ο τόπος ταυτίζεται με τον ιδιωτικό χώρο και οι οικογενειακές υποχρεώσεις είναι απαιτητικές δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα.

Βάσει των κριτηρίων τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας μπορούν να τα μετασχηματιστούν σε ουσιώδη αιτήματα για την επόμενη ημέρα με ή χωρίς την έξαρση της πανδημίας που στόχο έχουν την προστασία του εργαζόμενου ανεξαρτήτου κλάδου και τομέα εργασίας ανεξαρτήτου φύλλου και ηλικίας, ανεξαρτήτου μορφής απασχόλησης.

•Η διευκόλυνση της φροντίδας των παιδιών προσχολικής ηλικίας στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η παροχή άδειας τοκετού και άδειας θηλασμού για τις γυναίκες, άδειας μητρότητας/πατρότητας και γονικής άδειας και για τους δύο γονείς κυρίως για βρέφη καθώς και η αύξηση των δομών φροντίδας παιδιών προσχολική ηλικίας ανά δήμους είναι απαραίτητη.

•Η διευκόλυνση της φροντίδας των ηλικιωμένων στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η αύξηση των δομών φροντίδας των ηλικιωμένων με αξιοπρεπείς συνθήκες, η κάλυψη των αναγκών τους σε επίπεδο ψυχολογικής και σωματικής υποστήριξης είναι απαραίτητη.

•Η μεγαλύτερη προστασία των ευπαθών ομάδων στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η ενσωμάτωσή τους στο σύνολο εξασφαλίζοντας τους όρους για να δουλεύουν σε χώρους υγιεινής και ασφάλειας είναι απαραίτητη.

•Η συμμετοχή των ΑμΕΑ στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η ενσωμάτωσή τους στο σύνολο εξασφαλίζοντας τις κατάλληλες συνθήκες στους χώρους εργασίας είναι απαραίτητη.

•Η δυνατότητα για παράλληλες δουλειές στο σπίτι και ευελιξία προγράμματος στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η διεκδίκηση ελεύθερου χρόνου ενάντια σε κάθε τάση εντατικοποίησης είναι απαραίτητη.

•Η αποφυγή του κόστους μετακίνησης από και προς την εργασία στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά η απορρόφηση του κόστους μετακίνησης από τον εργοδότη ή η παροχή εταιρικών λεωφορείων που εξυπηρετούν κεντρικά σημεία για εταιρείες άνω των 30 ατόμων είναι απαραίτητη.

•Η αποφυγή του χρόνου μετακίνησηςαπό και προς την εργασία στην τηλεργασία είναι εφικτή. Αλλά οι προδιαγραφές εργασίας μπορούν να αποφέρουν αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία λόγω κακής στάσης του σώματος, κακού φωτισμού κλπ. Η τήρηση τωνσυνθηκών υγιεινής και ασφάλειας είναι απαραίτητη.

Ακόμα και μέσω της πανδημίας, η τηλεργασία θα μπορούσε να είχε εφαρμοστεί σε πολύ μικρότερο ποσοστό αν υπήρχαν οι αντίστοιχες δομές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης με τραγικές ίσως συνέπειες για τις μικρότερες ηλικίες λόγω μεγαλύτερης υποχρεωτικής έκθεσής τους στους υπολογιστές. Πόσο πιο δύσκολη θα ήταν η διασπορά αν είχαμε τάξεις των 15 ατόμων αντί των 30 ατόμων; Γεγονός το οποίο σημαίνει ότι η αύξηση τόσο των σχολείων όσο και των δασκάλων /καθηγητών/τριών είναι απαραίτητη.

Πόσο πιο δύσκολη θα ήταν η διασπορά του ιού αν οι εταιρείες τηρούσαν το συνολικό μικτό εμβαδόνανά εργαζόμενο αντί να στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλον με ελλιπή αερισμό; Γεγονός το οποίο σημαίνει ότι η υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας είναι απαραίτητη.

Πόσο πιο δύσκολη θα ήταν η διασπορά του ιού αν υπήρχαν πιο συχνά Μέσα Μαζικής Μεταφοράς; Γεγονός το οποίο σημαίνει ότι η διεκδίκηση πιο συχνών δρομολογίων, η αύξηση των οδηγών, η αύξηση του στόλου είναι απαραίτητη.

ΣΤ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Βάσει μίας έρευνας (ΕΕ28) το 2017 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) και του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) η Ελλάδα βρίσκεται στην 18η θέση με ποσοστό 5% τακτικά τηλεργαζόμενων όταν ο μ.ο είναι 8,3%.Βάσει των ποσοστών, η καθιέρωση της τηλεργασίας, ειδικά μετά την πανδημία, ίσως αποτελέσει και στόχο με σκοπό την αύξηση του ποσοστού για να πλησιάσουμε ή ακόμα και να ξεπεράσουμε το μ.ο. Ως εκ τούτου, η τοποθέτησή μας σχετικά με την τηλεργασία δεν μπορεί να φέρει μόνο το βάρος της πανδημίας αλλά το βάρος της μονιμοποίησης της σε συγκεκριμένους κλάδους μεν αλλά ασκώντας πίεση στη μόνιμη και σταθερή εργασία δε, γεγονός που θα μας καθηλώσει στην πρωτιά εντός της Ευροζώνης με ποσοστό 26,7% ευάλωτης εργασίας.

Βάσει της παραπάνω ανάλυσης προκύπτει ότι η τηλεργασία έχει τη δυνατότητα να εφαρμοστεί σε συγκεκριμένα επαγγέλματα και κυρίως υψηλού επιπέδου προσόντων.Οι κλάδοι υψηλού επιπέδου τεχνολογικής εξειδίκευσης είναι πιο επιρρεπείς στην αλλαγή των εργασιακών όρων αφού εντάσσεται/θα ενταχθεί και η τηλεργασία ως μία μορφή απασχόλησης συχνότερα εφαρμοστέας στο εγγύς μέλλον. Παρόλα αυτά, λαμβάνοντας υπόψη την τάση τριτογενοποίησης στη χώρα μας με την παροχή των υπηρεσιών να υπερισχύει των δύο άλλων τομέων και την αδυναμία υλοποίησης της τηλεργασίας σε αρκετούς και σημαντικούς κλάδους του τριτογενή τομέα, το γεγονός ότι δεν υιοθετείται από όλους τους κλάδους σημαίνει ότι δε μπορεί να διαμορφώσει με καταλυτικό τρόπο την μορφή απασχόλησης και το μοντέλο του εργαζόμενου στην παραγωγική διάρθρωση της οικονομίας την επόμενη ημέρα. Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι συμβάλει ακόμα περισσότερο στις ελαστικές σχέσεις εργασίας, σημαίνει ότι ταυτόχρονα πιέζει τη μόνιμη και σταθερή δουλειά με δικαιώματα.

Από την 63η θέση στην παγκόσμια κατάταξη σχετικά με την καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων και ελλείψει νομοθετικών ρυθμίσεων, με την αδυναμία υπογραφής Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας και την αποχή των Επιθεωρήσεων Εργασίας, με μία πληγωμένη οικονομία από τον κορωνοιό, η εφαρμογή της τηλεργασίας θα αποτελέσει μία μορφή απασχόλησης που θα παρουσιαστεί ως ένα εναλλακτικό σχέδιο επίλυσης των παθογενειών της εργασίας ενώ στην πραγματικότητα θα τις εντείνει.Κάτω από άλλες συνθήκες θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα της, στην περίοδο αυτή όμως η τηλεργασία έχει ανοίξει την κερκόπορτα. Κι ο μεγάλος συλλογικός φορέας που παίζει καθοριστικό ρόλο στην συνείδηση του λαού πολύ περισσότερο σε καταστάσεις κρίσης παρά ομαλότητας θα πρέπει να απαντήσει μαζικά και συλλογικά απέναντι σε αυτή τη μορφή απασχόλησης.

Συμπερασματικά, είμαστε ενάντια στην εφαρμογή της τηλεργασίας γιατί η υιοθέτησή της θα λειτουργούσε ως τροχοπέδη στις διεκδικήσεις του εργατικού κινήματος. Η εφαρμογή της θα λειτουργούσε ως πισωγύρισμα στην καθημερινότητα του/της εργαζόμενου/ης που παλεύει για:

üτην τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους εργασίας,

üτη διεκδίκηση του ελεύθερου χρόνου

üτην τήρηση του ωραρίου κόντρα σε κάθε μορφή εντατικοποίησης

üτο σεβασμό στην ιδιωτικής ζωής,

üμόνιμη και σταθερή δουλειά με δικαιώματα,

üπλήρη πρόσβαση σε δημόσια αγαθά υψηλής ποιότητας.

üίσα δικαιώματα στην εργασία επιλέγοντας τη συλλογική διεκδίκηση και όχι τον ατομικό δρόμο.

Ζ. ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.Ν.2639/1998:https://www.kodiko.gr/nomologia/download_fek?f=fek/1998/a/fek_a_205_1998.pdf&t=da959e958098f4a10dbba17f60cfc059

2.ΕΓΣΣΕ 2006-2007: https://www.gsee.gr/wp-content/uploads/2014/06/egsse2006-2007.pdf

3.Ν.3846/2010:https://www.kodiko.gr/nomologia/download_fek?f=fek/2010/a/fek_a_66_2010.pdf&t=37c553bb0bacfa492efc1d56da23a646

4.ΠΝΠ_11-3-2020: https://www.taxheaven.gr/law/%CE%A0%CE%9D%CE%A011.03.2020/2020